Przejdź do treści

Lekcje

Przedstawianie się

Dialog

☺ tu es ke? = Kim jesteś?
☻ mi es Yusef. tu es ke? = Jestem Yusef. Kim jesteś?
☺ mi es Sara. da es ke? = Jestem Sara. Kto to?
☻ da es mi su doste. = To mój przyjaciel.
☺ da su nam es ke? = Jak się nazywa?
☻ da su nam es Maria. = Nazywa się Maria.

Gramatyka

Zdania w Panduni normalnie podążają za strukturą temat-komentarz. Temat wskazuje,o kim lub o czym jest mowa. Komentarz mówi coś o temacie. Na przykład, w da es mi su doste tematem jest zaimek da (on, ona, ono), za którym podąrza komentarz es mi su doste (jest moim przyjacielem).

Słowo es znaczy być w Pandunia. To samo słowo jest używane dla wszystkich osób. By powiedzieć przeciwnie, po prostu zamień je na no (które jest słowem na nie).

da es Sara. = Ona jest Sarą.
da no es Sara. = Ona nie jest Sarą.

mau es hevan. = Kot jest zwierzęciem.
dom no es hevan. = Dom nie jest zwierzęciem.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię. Poprawne odpowiedzi są pod listą słów.

  1. Kim jesteś?
  2. Jestem Tomasz.
  3. Kim jest twój przyjaciel?
  4. Ona to Sara.
  5. Jak się nazywasz?
  6. Nazywam się ...........

Lista słów

mi Ja, mnie. mi su mój.
tu ty, cię. tu su twój.
da on, ona lub ono. da su jego lub jej.
ke co lub kto.
es być (jestem, jesteś, jest, itd) ya tak. no nie.
hau dobry, dobrze. doste przyjaciel. nam imię, nazwa. fem kobieta. man mężczyzna. mau kot. hewan zwierzę.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. tu es ke?
  2. mi es Tomas.
  3. tu su doste es ke?
  4. da es Sara.
  5. tu su nam es ke?
  6. mi su nam es ...........

Mówienie cześć

sal = Cześć!

Oto jak ludzie pozdrawiają się w Panduni. Mówią sal. To słowo jest używane i na powitanie, jak i na pożegnanie

sal = Żegnaj!

Słowo sal znaczy "pozdrowienie". Jest oryginalnie arabskim słowem znaczącym pokój i jest powszechnym pozdrowieniem w wielu częściach śœiata, szczególnie w Afryce i Azji. Pandunia jest językiem ogólnoświatowym, biorącym słowa z wszystkich części świata.

Forma czasownikowa sal to sal, znaczące "pozdrawiać".

mi sal tu. = Pozdrawiam cię.
tu sal mi. = Pozdrawiasz mnie.

To są zdania czynne. W zdaniach czynnych podmiot wykonuje czynność na dopełnieniu. W mi sal tu pierwsze słowo, mi, jest podmiotem, sal jest orzeczeniem (słowem-czynnością), a tu jest dopełnieniem. Kolejność podmiotu, orzeczenia i dopełnienia jest ważna i nigdy się nie zmienia.

Kolejność słów w zdaniu czynnym: Podmiot + Orzeczenie + Dopełnienie

W Panduni zaimki osobowe to: mi = ja, tu = ty, i da = on,ona, ono. Zauważ, że zaimki zostają takie same w poprzednich, przykładowych, zdaniach. Słowa nigdy się nie odmieniają w Panduni. Pozostają takie same niezleżnie od ich pozycji w zdaniu.

W Panduni zdania mogą być skracane przez opuszczanie zaimków oczywistych w danej sytuacji.

mi sal tu! = Pozdrawiam cię!
sal tu! = Pozdrowienia dla ciebie! (To oczywiste, że mówiący to pozdrawiający.)
sal! = Pozdrowienia! (To oczywiste, że słuchacze są pozdrawiania.)

Wzór w sal tu jest poręczny w zwracaniu się do ludzi po imieniu, określeniu pokrewieństwa lub zawodzie.

sal toni! = Cześć, Tony!
sal mama! = Cześć, mamo!
sal papa! = Cześć, tato!
sal xefe! = Cześć, szefie!

Innym słowem w Panduni do pozdrawiania jest haló. Jest to równie międzynarodowe pozdrowienie. Możesz swobodnie wybierać, którego słowa użyć pozdrawiając ludzi.

haló! - Cześć!

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię. Poprawne odpowiedzi są pod listą słów.

  1. Pozdrawiasz go/ją.
  2. Mama pozdrawia tatę.
  3. Cześć, mamo!
  4. Żegnaj!

Lista słów

sal, haló pozdrowienie, cześć, witaj, dzień dobry, itd.
mamá matka, mama. papá ojciec, tata. xefe szef, dyrektor.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. tu sal da.
  2. mama sal papa.
  3. sal mama!
  4. sal!

Proszenie

Dialog

☻ sal! = Cześć!
☺ sal! ching sida. = Cześć! Proszę, usiądź!
☻ shukre. = Dziękuję.
☺ ching yam kafe o chai. = Proszę, napij się kawy lub herbaty.
☻ mi yam chai. shukre. = Napiję się herbaty, dziękuję.
...
☺ ching sal tu su mama! = Proszę pozdrów twoją matkę.
☻ mi sal da. sal! = Pozdrowię ją. Cześć!
☺ sal! = Cześć!

Gramatyka

Zaimki osobowe w Panduni to: mi = ja, tu = ty, i da = on, ona, ono. Pandunia jest językiem neutralnym płciowo. Nie rozróżnia płci w zaimkach trzecioosobowych ani jakichkolwiek innych zaimkach. Wszystkie zaimki osobowe są obecne przykładowym zdaniu poniżej.

mi ching tu sal da. = Ja proszę cię, żebyś pozdrowił go/ją.

Te zdanie ma strukturę osiową. Pierwszy czasownik, ching = prosić, odnosi się do tu jako swojego dopełnienia. Jednocześnie tu służy też jak podmiot drugiego czasownika, sal = pozdrowić, którego dopełnienie to da. Tak więc tu ma podwójną rolę: (1) dopełnienie pierwszego czasownika i (2) podmiot drugiego czasownika. Dlatego, jest osią albo zawiasem, między dwoma czasownikami.

Struktura osiowa: Podmiot + Czasownik¹ + Dopełnienie/Podmiot + Czasownik² + Dopełnienie

Struktura osiowa jest powszechną strukturą w Panduni.

Pamiętaj, że można opóścić zaimki znane z kontekstu. Innymi słowy, mówiący może spokojnie założyć, że słuchacze wiedzą, o kim mówi, więc nie potrzeba wciąż ich powtarzać. W ten sposób zdania mogą być skracane.

mi ching tu sal da. = Ja proszę cię, żebyś pozdrowił go/ją.
ching sal da. = Proszę, pozdrów go/ją.

Zdanie ching sal da ma użyteczny wzór, użyteczny przy grzecznych prośbach.

ching side. = Proszę, usiąść.
ching don kafe. = Proszę, podaj kawę.
ching don chai. = Proszę, podaj herbatę.
ching yam chai. = Proszę, pij herbatę.
ching saf kamar. = Proszę, sprzątaj pokój.

Rozkazy są wprowadzane z amir = rozkazać. Kożystają z takiej samej struktury osiowej, co prośby z ching.

amir don chai. = Daj (mi) herbatę!
amir saf kamar. = Sprzątaj pokój!

W praktyce, bezpośrednie rozkazy mogą być też tworzone tylko jednym czasownikiem i rozkazującym tonem.

saf da! = Sprzątaj to!

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię.

  1. Pije herbatę.
  2. Szef poprosił ją, by usiadła.
  3. Proszę, napij się kawy lub herbaty.
  4. Matka poprosiła mnie, żebym sprzątał pokój.
  5. Szef siada i pije kawę.

Lista słów

chai herbata. ching poprosić, prosić. don dać, dawać. shukre dzięki, dziękuję. e i. kafe kawa. kamar pokój. amir rozkazać, rozkazywać. u lub. saf posprzątać, sprzątać. sida siedzieć. yam jeść lub pić.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. da yam chai.
  2. la xefe ching da side.
  3. ching yam kafe o chai.
  4. mama ching mi saf kamar.
  5. xefe side e yam kafe.

Pytania "tak lub nie"

Dialog

☺ sal! sual tu yam kafe o chai? – Witam! Czy chce pan kawę albo herbatę?
☻ chai. – Herbatę.
☺ tu ne? – A pan?
☹ mi no bashe pandunia... – Nie mówię w Panduni...
☺ maf! sual da yam chai? – Przepraszam! Czy napije się herbaty?
☻ no. da no yam chai. da yam kafe. – Nie, on nie pije herbaty. On pije kawę.
☺ sual tu yam supe? – Czy zje pan zupę?
☻ ya. – Tak.
☺ sual da yam supe? – Czy on zje zupę?
☻ no yam. – Nie.
☺ shukre. mi dona un chai e un kafe e un supe na bade de des minute. – Dziękuję. Przyniosę jedną herbatę, jedną kawę i jedną zupę za dziesięć minut.

Zadawanie pytań

Pytanie, na które można odpowiedzieć mówiąc tak lub nie mają taką samą strukturę osiową, co prośby z ching, której nauczyłeś się w poprzedniej lekcji. Pytania są wprowadzane słowem sual = pytać.

mi sual tu yam chai. – Ja pytam cię, czy napijesz się herbaty.
sual tu yam chai? – Czy pijesz herbatę?
sual yam chai? – Czy pić herbatę?

Prośby zazwyczaj dotyczą pytanego lub pytanych, ale pytania pytania często dotyczą innych ludzi. Dlatego drugi ziamek jest zazwyczaj potrzebny. Może zostać opuszczony tylko, gdy jest jasne, o kogo chodzi.

sual da yam chai? – Czy on/ona pije herbatę?
sual tu yam supe? – Czy jesz zupę?
sual mimen yam sui? – Czy pijemy wodę?

Oczywiście, powszechne rzeczowniki i nazwy własne również mogą być używane.

sual xefe yam kafe? – Czy szef pije kawę?
sual papa saf kamar? – Czy ojciec sprząta pokój?
sual niki bashe pandunia? – Czy Nicky mówi Pandunia?

Dawanie odpowiedzi

Na pytania tak/nie można odpowiadać słowami ya = tak, i no = nie.

– sual tu yam supe? – Czy jesz zupę?
– ya. – Tak.
– sual da yam supe? – Czy ona je zupę?
– no. – Nie.

Można odpowiadać też bardziej złożenie.

– sual tu yam kafe? – Czy pijesz kawę?
– ya. mi yam kafe. – Tak, piję kawę.
– sual da yam kafe? – Czy on pije kawę?
– no. da no yam kafe. – Nie, on nie pije kawy.

Można też odpowiadadać twierdząco powtarzając główny czasownik z pytania.

– sual tu yam sui? – Czy pijesz wodę?
– yam. – (Tak,) piję.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię.

  1. Czy mówisz w Panduni?
  2. Tak, mówię w Panduni.
  3. Czy matka pije kawę?
  4. Nie, ona nie pije kawę.
  5. Czy ona je zupę?
  6. Ona nie je.

Lista Słów

bada po. pardon przepraszam, pardon. minut minuta. no nie. bashe mówić; język. suy woda. supe zupa. un jeden (1). des dziesięć. sual zapytać, pytać. ya tak.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. sual tu bashe pandunia?
  2. ya. mi bashe pandunia.
  3. sual mama yam kafe?
  4. no. da no yam kafe.
  5. sual da yam supe?
  6. (da) no yam.

Mówienie nie

W poprzedniej lekcji nauczyłeś się odpowiadać ya i no na pytania. Słowo no jest używane do przeczenia. Dodawanie no przed czasownikiem zamienia zdanie twierdzące w przeczące.

mi sal tu. – Pozdrawiam cię.
mi no sal tu. – Nie pozdrawiam cię.

Konceptualnie, zdanie przeczące oznacza brak lub nieistnienie przeczonego słowa. W zdaniu mi no sal tu, przeczące słowo no zaprzecza istnieniu pozdrowienia. W Panduni słowo negujące działa na nastepne słowo. Różne zakresy przeczenia mogą zależeć od lokalizacji słowa negującego.

mi ching tu saf kamar. – Ja proszę cię, żebyś sprzątał pokój.
mi no ching tu saf kamar. – Ja NIE proszę cię, żebyś sprzątał pokój.
mi ching tu no saf kamar. – Ja proszę cię, żebyś NIE sprzątał pokoju.

Negowane słowo może być dowolnego typu: czasownik, zaimek, rzeczownik, przymiotnik, a nawet liczebnik.

da no ha mau. – Ona nie ma koty.
da ha no mau, ama vaf. – Ona ma nie koty, ale psy.
no da, ama mi ha mau. – Nie ona, ale ja mam koty.
mi ha no un, ama du mau. – Ja nie mam jednego, ale dwa koty.

Ćwiczenia

Przetłumacz te zdania z języka polskiego na Pandunię. Czasem istnieje więcej niż jedna poprawna odpowiedź

  1. Nie sprzątał pokoju.
  2. Jeden kubek nie jest pusty.
  3. Dwa psy nie jedzą zupy.
  4. Nie ma psa ani kota.
  5. Szef pije herbatę ale nie kawę.
  6. Matka nie ma psa, ale (ma) dwa koty.

Word List

kupa kubek, szklanka. hali pusty. hava mieć. mau kot. vaf pies. du dwa. nul zero. a ale.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. da no saf kamar.
  2. un kupa no hali.
  3. du vaf no yam supe.
  4. da no ha vaf e mau. / da ha no vaf e no mau.
  5. xefe yam chai ama no kafe.
  6. mama ha no vaf ama du mau.

Więcej pytań

Do zadawania pytań, które zaczynają się w języku polskim zaimkami pytajnymi innymi niż czy (kto, co, który, jaki, jak, gdzie, skąd, dokąd), używany jest zazwyczaj zaimek ke. Pytanie może zostać skonkretyzowane przez użycie słów na osobę, czas, sposób lub rzecz, jeśli trzeba.

da es ke? – Cot to jest? / Kim on/ona jest? ke jen lai? – Kto przychodzi? (ren = osoba)
tu yam a ke zaman? – Kiedy jesz? (zaman = czas)
se danse a ke yang? – Jak tańczyć? (yang = sposób, styl)

W Panduni pytania zaczynające się w polskim na dlaczego są zadawane przez de sabu ke.

ke sabu tu suka mau de? – Dlaczego lubisz koty?

Na pytania o przyczynę, lub powód czegoś, odpowiada się dodając de sabu przed przyczyną lub powodem. de sabu jest tak naprawdę bierny czasownik znaczący być spowodowanym przez.

ke sabu tu suka mau? – Dlaczego lubisz koty?
de sabu damen es kavai. – Ponieważ są słodkie.

Oczywiście de sabu może być też yżywane do wyrażania przyczyny lub powodu czegoś, nawet nie odpowiadając na pytanie.

mi suka mau de sabu damen kavai. – Lubię koty, bo są słodkie.

Ćwiczenia

  1. Kto lubi zupę?
  2. Ojciec lubi.
  3. Kiedy przyjdzie?
  4. Za dziesięć minut.
  5. Dlaczego nie je?
  6. Ponieważ nie lubi kawy ani zupy.

Lista słów

danse tańczyć. lai przychodzić ren osoba. suka lubić. yang sposób, styl. zaman czas.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. ke jen suka supe?
  2. papa suka.
  3. ke zaman da lai?
  4. pos des minute.
  5. ke sabu da no yam?
  6. de sabu da no suka kafe e supe.

Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość

Wyrażanie czasu

Nie ma odmiany czasowników w Panduni. Wszystkie czasowniki mają tylko jedną formę, niezależną od podmiotu, czasu i aspektu. Na przykłas, mi yam ban może znaczyć i "Jem chleb", "Zjadłem chleb", i "Jadłem chleb", ale zazwyczaj jedno znaczenie ma sens w kontekście rozmowy. Na przykład, gdy ludzie rozmawiają o śniadaniu tego dnia, zdanie mówi o czasie przeszłym.

mi yam ban na suba yam. – Zjadłem chleb na poranny posiłek.

Istnieją też konkretne słowa opisujące czas.

le - już, przed określonym czasem
gang - przed chwilą, niedawno
zai - teraz, w tym momencie
yexo - nadal
sun - niedługo
sha - w przyszłości

Przymiotniki dla przeszłości, teraźniejszości i przyszłości to, odpowiednio, pas, zai i sha. Mogą być używane do modyfikowania rzeczowników.

Sara es mi su pas xefe. – Sara jest moim byłym szefem.
Yusef es mi su zai xefe. – Yusef jest moim obecnym szefem.
Maria es mi su sha xefe. – Maria jest moim przyszłym szefem.

Te same słowa są używane, gdy mowa o czynnościach i wydarzeniach w czasie. Po prostu umieszcza się je po czasowniku.

mi pas darba da. – Uderzyłem to (w przeszłości).
mi zai darba da. – Uderzam to (teraz).
mi sha darba da. – Uderzę to (w przeszłości).

Alternatywnie, określenie czasu może zostac umieszczone jako ostatnie w zdaniu.

mi darba da a pas.
mi darba da a zai.
mi darba da a sha.

Nie trzeba powtarzać oreśleń czasu cały czas. To byłoby dziwne. Wystarczy określić to na początku wypowiedzi. Inne określenie czasu nie będzie potrzebne, doopóki nie zmieni się czas albo nie będzię przydatne zaakcentowanie, że mowa wciąż w tym samym czasie.

mi pas ha un mau. – Miałem jednego kota w przeszłości.
da es hau mau. – To był dobry kot.
mi ha un vaf a zai. – Mam teraz jedneg psa.

Jakiekolwiek określenie czasu jest dobre. Gdy jedno określenie czasu jest obecne, nie potrzeba dodatkowych słów.

mi be gene a nen 2003. – Urodziłem się w 2003. roku.
da saf la kamar a pos den. – Posprząta pokój jutro.

Lista słów

pas przeszły, były. zai teraźniejszy, obecny. sha przyszły. darba uderzyć, bić. ban chleb. suba yam poranny posiłek, śniadanie. festa świętować, bawić się.

Ćwiczenia

Spróbuj przetłumaczyć te zdania z języka polskiego na Pandunię. Poprawne odpowiedzi są na dole strony.

  1. Mój szef będzie świętował w przyszłości.
  2. Miałem dwa psy.
  3. Jesz teraz zupę.
  4. Sprzątała pokój dzień wcześniej.
  5. Kot będzie jutro pił kawę.
  6. Twoja matka świętowała zeszłej nocy.

Odpowiedzi do Ćwiczeń

  1. mi su shefe feste a sha.
  2. mi ha du vaf a pas.
  3. tu yam supe a zai.
  4. da safe kamar a preden.
  5. mau yam milke a posden.
  6. tu su ma festa a prenoce.